 |
| Afganistan yemekleri |
Yemek ilk zamanlar İnsanoğlu için bir gereksinim olmuşken daha sonraları yemekler ihtiyaçtan. daha fazlası için kullanılmıştır. Hatta öyle ki yemekler üzerine festivaller, etkinlikler düzenlenmeye başlanmıştır. Yemekler bir yarış aracı olarakta kullanılmıştır çoğu zaman. İnsanlar gün geçtikçe yemeğe farklı anlamlar yüklemiştir.
İlk zamanlar ihtiyaç için kullanılan yemekler zaman geçtikçe bu amaçlar için de hizmet etmiştir ve etmeye devam ediyor. Her topluluk bir zaman sonra kendi inanç örf ve adetlerine uygun yemekler hazırlamıştır. Bu yemekler ilk başta o topluluğun sevdiği yiyecek olurken daha sonra Dünya geneline yayılmıştır... Bir süre sonra her Milletin kendine özgü mutfağı oluştu. Şu an kendine özgü mutfağı olmayan bir millet yoktur yer yüzünde. Ve bu mutfaklarda gün geçtikçe gelişmeye devam ediyor hatta bir rekabet oluştu kimileri için. Bazı devletler kendine özgü yemeklerinı patentleyip kayıtlara geçmesini sağlıyor.
Böylelikle her millet kendi mutfağına sahip çıkıyor. Bir milletin mutfağı zenginse o milletin saygınlığını da etkiler oldu. Yani yeme, insanoğlunun fizyolojik ihtiyacını karşılarken bir yandan da her topluluğun kültürünün bir parçası olmuş durumda hatta kültürleri etkilemiş durumda...
Bu durum Afganistan için de geçerli Afganistan'da yemek kültürü oldukça gelişmiş ve maddi kültürün önemli bir parçası olmuştur. Afganistan'ın yemek kültürünü incelemeden önce Afganistan hakkında biraz bilgi vermek faydalı olacaktır. Çünkü: yaşam tarzı yemekleri de etkilemekte hatta yaşam koşulları ile yemek kültürü birbirini etkilemekte.
Afganistan Hakkında
Afganistan, resmî adıyla Afganistan İslam Cumhuriyeti Orta Asya'da yer alan ve denizesınırı olmayan bir ülkedir. Orta Asya'da bulunur; ama etnik ve kültürel bağlarından dolayı bazı kaynaklar tarafından Orta Doğu'da kabul edilir. Doğu ve güneyde Pakistan, batıdaİran, kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan veTacikistan, doğuda da ufak bir sınırla Çin ile çevrilidir.
Afganistan, farklı ülkerden gelen ulusarı da barındırır. Ayrıca nüfusa oranları %5'i geçmeyen birçok etnik kökenli halk da (örneğin Beluciler, Türkmenler, Nuristaniler,Araplar vs.) bu ülkede yaşamaktadı
Ayrıca Afganistan soğuk bir iklime sahip ve çok fazla üzüm yetişmekte... Hem soğuk iklim hem de üzümün bol olması yemekleri de etkilemektedir.
Öte yandan Afganistan'da hayvancılıkta çok yapılan bir iş. Tabi bu da yine Afganistan Mutfağını etkilemekte. Hatta yemeklerin %70'i etli olduğunu görmekteyiz. Ana yemeklerin birçoğu etli yapılmaktadır . Bazı çorbalar bile etlidir. Görüştüğümüz Afgan öğrencilerin nerdeyse hepsi çorbalar için şunu demekte:
"Bizim çorbalar sizin Türkiye de ki çorbalara hiç benzemiyor." böyle demelerinin gerekçelerini ise şu şekilde açıklıyorlar: Türkiye de ki çorbaların tadı farklı olsa da mantığı ve yapılışı hep aynı. Ama Afganistan'da çorbalar farklı malzemelerle yapılıyor ve çorbalar farklı işlemlerden geçirerek yapıyoruz. Bizim çorbalar et ve üzüm ile hazırlanıyor bu da farklı bir tad veriyor diye konuşuyorlar. Özelikle görüştüğümüz Afganistanlı bir kişi dikkat çekici şu cümleyi kullanmıştı:
"Sizin çorbaları biz hastalara veriyoruz." Hal böyle olunca Türkiye çorbalarına alışamadıklarını belirtiyorlar. Afgan Mutfağı son derece gelişmiş ve önemli bir mutfaktır. Bu yüzden yemeklerini başlıklar altında incelemek daha faydalı olacaktır.
Afganistan'da Yemek Kültürünün Genel Özellikleri
Afganistan Mutfağı hiç yabancı mutfaklardan etkilenmemiştir. Hatta aksinebir çok mutfağı etkilemiştir. . Bu nedenle Sadece İran Mutfağıyla benzerliklere sahip. Gôrüştüğümüz insanlara şu soruyu sorduk fakat net bir yanit alamadık "İran Mutfağı ile Afganistan Mutfağı'nın benzerlik gôstermesinin nedeni nedir?" Bazı Afganlar bunun nedenini aynı dili konuşmalarına bağlıyor. Ama net bir gerekçe veyahut açıklama şu an için yok.
Ayrıca Afganistan Halkı "ekmek" olmadan asla yemek yemezler öyle ki pilavı bile ekmek ile tüketirler. Bu davranış Türkiye Halkı ile benzerlik göstermektedir. Afganistan da ekmek yemeğin tuzu kadar gerekli bir yiyecek diyebiliriz.
Afganistan da yemek kültürünün bir diğer özelliği ise: etin çok kullanılmasıdır. Hayvancılıkta çok gelişmiş olan Afganistan'da yemeklerin birçoğu et ile yapılır.
Afganistan da yemek kültürünün bir diğer özelliği ise: etin çok kullanılmasıdır. Hayvancılıkta çok gelişmiş olan Afganistan'da yemeklerin birçoğu et ile yapılır.
Et kadar Afganistan da baharatlar da son derece önemlidir. Sık kullanılan baharatlar:
Kırmızı Biber, Kara Biber ve Soğandır. Bunların yanı sıra taze sebzeler de çok sık tüketilir. Özellikle de "salatalık" Salatalıın sık kullanmalarının sebebi ise: Afganistan'da çokça yetiştirilen bir ürün olmasıdır. Hatta halkın geçim kaynağıdır.
Kırmızı Biber, Kara Biber ve Soğandır. Bunların yanı sıra taze sebzeler de çok sık tüketilir. Özellikle de "salatalık" Salatalıın sık kullanmalarının sebebi ise: Afganistan'da çokça yetiştirilen bir ürün olmasıdır. Hatta halkın geçim kaynağıdır.
Bir de bilindiği üzere "Afgan Pilavı" çok meşhurdur. . Tabi bu pilav da çok sık yapılır ve tüketilir. Pilav hem Afganistan hem Afganistan'ın Parvan ilçesi için çok önemlidir. Hatta özelikle ôzel günler de çok çeşitli pilavlar yapılır.
En çokta baharın gelişinin kutladıkları 31 Mart Newruz da bu pilavlar yapılıyor.
En çokta baharın gelişinin kutladıkları 31 Mart Newruz da bu pilavlar yapılıyor.
Afganistan da "erkekler yemek konusunda çok iyiler. Ve yemek yapımında çok mutfakta zaman harcarlar. hatta öyle ki erkekler belli zaman aralıklarında toplanıp yemekler yaparlar. Bu Türkiyede ki " Kadın Günleri" ile benzer bir biçimdedir.
Afganistan da kentsel ve kırsal yaşantıya gôre yemek alışkanlıkları da farklılık gôsteriyor. Kırsal kesimde kahvaltılar çok sadedir fakat bir o kadar da lezetlidir kahvaltıların ana yiyecekleri genelde süt ve tereyağıdır. Kırsal kesimde kahvaltı alışkanlığı bu durumdayken kentte de bu farklıdır genelde kahvaltı çoközenerek hazırlanmaz. Türkiye kent yaşamına benzerlik gôsteriyor. Öğle yemeklerinde ise, genelde çorbalar olur yanında et yapılır. Zaten birçok çorba etli de olur.
Akşam yemekleri sıradandır çoğunlukla etli pilav yapılır eğer misafir varsa tavuk eti yerine kırmızı et tercih edilir.
Bu arada Afganistan da yemeklerin yanında ve yapımındayoğurt çokça kullanılan bir süt ve süt ürünü olarak karşımıza çıkmakta.
Akşam yemekleri sıradandır çoğunlukla etli pilav yapılır eğer misafir varsa tavuk eti yerine kırmızı et tercih edilir.
Bu arada Afganistan da yemeklerin yanında ve yapımındayoğurt çokça kullanılan bir süt ve süt ürünü olarak karşımıza çıkmakta.
Yemekler hazırlandı ve sofra kurulduktan sonra aile bireyleri hep beraber sofraya oturmak zorundadırlar. Bu durum Tùrkiyede de olan ve fakat önemseyenlerin sayısı gün geçtikçeazalan bir gelenek. . Afganistan'da bu kurala kesin uyulmak zorundasınız. Eğer sofra hazır ve siz o sofraya oturmuyorsanız bu nedenle aç kalmanız büyük ihtimal. Ayrıca yemek esnasında dikkatleri dağıtacak hiçbir şey yemek yenilen alanda olmaz. Bunun başında Televizyon gelmekte Televizyon yemek vakitlerinde kapalı vaziyettedir. Afganistan'da akşam yemekleri 16-17 saatleri arasında yenilir. Çünkü: Afganistan da halk erken yatar, erken uyanır böylelikle kahvaltılar da erken saatler de yapılmaktadır. Bunların yanı sıra Afganistan da Fırınlar sadece ekmek almak için gidilen yerler değil, fırınlarda aksam yemekleri de yapılmakta. Verilen siparişler ile isteğe gôre de yemeklerin yapılmasında etkilidir. Bu durum Türkiye de Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Adıyaman ve Urfa da ki geleneğe benzerlik gösterilmekte.
Afganistan'da İnanışların Yemek Üzerinde Yarattığı Etki
her toplumda olduğu gibi Afganistan'da da inanışlar yemek kültürünü etkilemiştir. Bu etkiler yemeklerin yapimını, yemek çeşitlerini ve yemek yeme alışkanlıkları gibi birçok alanda kapsamlı olarak karşımıza belirgin bir şekilde çıkmaktadır. Bu bakımdan Afganistan Mutfağı da bu durumdan etkilenmiştir. Afganistan halkının %99'u İslam Dini'ne inanmaktadır bu da halkın İslam inanısına göre hareket etmesini doğurmuştur. Müslüman bir ülke olan Afganistan halki İslam'ın yasakladığı aşırı israftan kaçınmayı dikate alan ve buna göre yaşayan bir topluluktur. Bu sayede çöpe giden yemek veya ekmek hiç yok diyebilecek kadar azdır. Kişi tabağında ki yemeği kesinlikle bitirmek zorundadır. Aksitakdirde pek iyi gözle bakılmaz kendisıne. Bu denli israfa dikkat edilen Afganistan da ekmek hiçbir şekilde atılmaz ya hayvanlara verilir ya da yemeklerde kullanılmaktadır. Öte yandan genelde yemeklerde çatal, kasık ve bıçak gibi yemek araç gereçleri kullanılmaz. Yemekler elle yenilmektedirr tabi sıvı yani sulu yemekler hariç genelde katı yemekler için el kullanılır. Bu İslam Dini'nin Peygamberi HZ. Muhammed'in (s.a.v) bir davranışının bir sonucudur. Müslümanlar Peygamberlerinin davranışlarının kendi hayatlarında uygulamayı çok önemsemekteler bu duruma da sünnet adı verirler . Afgan halkı da yemeği elle yemekle bir sünnete uyuyorlar. Ayrıca yine İslam inanışına göre her yemeğin başında besmele ile başlarlar, bitirirken de dua ile kalkarlar... İslam da yasak olan tüm yemek ürünleri ve yeme içme biçimleri yine Afganistan'da da yasaktır. Bunların başında Domuz eti yememe gelmektedir.
İslam inanışının dışında da Afganistan da yemek kültürünü etkileyen durumlar söz konusudur bunların en önemlisi ve başta gelen de: Yılbaşıdır
.
.
Afganistan da Yılbaşı çok farklı kutlanır Afgan halkı için Yılbaşı 31 Aralık değil, 31 Marttır adı da Newruzdur. Yılbası için ayrı ayrı yemekler hazırlanmaktadır. Hatta sırf Newruz (Yılbaşı) için yemekler bile bulunmaktadır. Bunun başında da "Zümrüt Palau" yani Zümrüt Pilavı gelmektedir. Bu pilav ıspanakla yapılmaktadır. Ispanağın kullanılmasınin en önemli nedeni de Newruz'un hem Yılbaşı hem de İlkbaharın müjdecisi olması olarak bilinmektedir.
Afganistan'da Ekmek
 |
| Resim 1 Afgan Ekmeği (nan-ıafgan) |
Afganistan'da ekmek önemli bir yere sahip. Hatta bu genelleme Afganistan'ın tamamı için geçerlidir. Hiç bir yemek ekmeksiz yenilmez. Afganistan'ın meşhur pilavları bile ekmekle tüketilir. Başta belirttiğimiz üzere Afganistan da tarımla uğraşanların sayısı fazla. Yine Afganistan da ekmeğin ana maddesi olan buğday da çokça yetiştirilen tarım ürünlerinin başında gelmekte. Hal böyle olunca Afganistan Mutfağh'nda ekmeğin yeri önemli olmuştur. Afgan Ekmekleri çok farklı yapılmaktadır. Bildiğimiz fırınlar yerine yerin altında olan derin taş fırınlarda ekmekler pişirilir. Ayrıca pide şeklindeki ekmeklerin boyu 1 metre uzunluğundadır. Afganistan da ekmeğin yeri ayrıdır. Afgan halkı için ekmek vazgeçilmez bir yiyecektir. Onlar için Ekmek olmayan sofra, sofra değildir.
Ayrıca Ekmek Tatlıları da Afganistan da çok meşhurdur haftada bir ayda en az iki kez yapılan ekmek tatlısınında çokça çeşidi vardır. Öyleki insan ekmek olduğunu farkedemiyor. Evine konuk olduğumuz bir Afganistanlı öğrencinin yaptığı tatlı Türkiyede ki Şekerpare tatlısına benzemekteydi. Yani kısacası ekmek her alanda Afganistan Mutfağı'nda kültüründe bizi karşılıyor.
0 Yorum:
Yorum Gönder
Yorumunuz kısa bir süre sonra onaylanacaktır. Yapılan yorumun sorumluluğunu Webmgon kabul etmez.